Szukaj

Odmiany arabiki – ze 120 warto znać najbardziej popularne

Odmiany arabiki – ze 120 warto znać najbardziej popularne

Nieraz pisałem na blogu, że na świecie uprawiane są 2 gatunki kawy: arabika i robusta. Ta pierwsza uchodzi za lepszą, a jej uprawa stanowi około 70% światowych zbiorów, zaś robusta, dająca 30% zbiorów, jest kawą gorszą. Jest to generalnie prawda, ale… nie do końca. Po pierwsze, uprawy arabiki to około 70% (ale nie całe 70%), robusty około 30% (też nie całe). Około 1-2% światowych upraw stanowią mało popularne gatunki: liberica i arabusta (krzyżówka arabiki z robustą). Po drugie, i o tym będzie ten artykuł, arabika ma co najmniej 120 różnych odmian i szczepów, takich jak Bourbon, Caturra, czy Mundo Novo…

Sytuacja z kawą jest podobna do np. jabłek. Można powiedzieć, że jabłko to jabłko. Ale jabłko to może być też antonówka, cortland, gloster, jonagold, czy McIntosh. Kawa, a dokładnie jej gatunek jakim jest arabika, również ma wiele odmian. Nie każda z nich nadaje się do uprawy wszędzie tam, gdzie można uprawiać kawę. Niektóre będą podobne do siebie, a inne zupełnie inne. Jedne odmiany mogą dawać kawę nieco kwasową, z cytrusowymi nutami, zaś inne odmiany dadzą kawę z nutami czekoladowymi i naturalną słodyczą. Niektóre z odmian powstały w wyniku naturalnej ewolucji i przystosowywania się krzewów kawowych do warunków w jakich zostały posadzone, zaś inne odmiany są dziełem rąk ludzkich.

Pierworodną odmianą arabiki była Typica. Na początku XVI wieku trafiła ona z Jemenu do Azji, a następnie do krajów Ameryki Łacińskiej. Typica jest bazą na podstawie której powstało wiele innych odmian kawy. Jej krzewy mają stożkowaty kształt z pionowym pniem i osiągają około 3,5-4 m wysokości. Typica daje stosunkowo małe plony, ale ich jakość jest na wysokim poziomie. Jest ona uprawiana w wielu częściach świata, chociaż od lat jest wypierana przez bardziej efektywne odmiany.

Druga odmiana arabiki to Bourbon. Pochodzi ona, podobnie jak Typica, z Jemenu. Na początku XVIII wieku trafiła ona stamtąd na francuską wyspę Reunion, położoną na wschód od Madagaskaru. Reunion nosił wtedy nazwę Bourbon – i stąd nazwa tej odmiany. Bourbon daje około 20-30% większe zbiory niż Typica, ale i tak są one mniejsze, niż w przypadku bardziej wydajnych odmian. Owoce tej odmiany są czerwono-żółte, a ziarna stosunkowo małe. Ich jakość jest jednak znakomita. Sam Bourbon ma też kilka pododmian, np. Red Bourbon (czerwony) lub Yellow Bourbon (żółty). W stałej ofercie palarni Single Origin mamy znakomitą odmianę Yellow Bourbon z Brazylii.

Typica i Bourbon to 2 główne odmiany arabiki. Z nich wywodzą się inne odmiany, a także wszelkie hybrydy. Jak wspomniałem na początku, jest ich ponad 120. Poniżej opiszę te najciekawsze.

  • Mundo Novo – naturalna hybryda pomiędzy Typicą i Bourbonem, odkryta w latach ’30 XX wieku w Brazylii. Jest to odmiana wytrzymała i odporna na choroby. Mundo Novo daje duże zbiory, ale dojrzewa nieco później, niż inne odmiany. Dobrze sobie radzi na plantacjach położonych na wysokościach od 1000 do 1700 m n.p.m.

  • Caturra – również odkryta w latach ’30 XX wieku w Brazylii mutacja Bourbona. Ma niewielkie krzewy, przez co niekiedy uznaje się ją za odmianę karłowatą, chociaż daje większe zbiory niż Bourbon. Jej ziarna mają lekką kwasowość i umiarkowaną intensywność smaku. Może rosnąć na niższych wysokościach: od 500 m do 1700 m n.p.m.

  • Catuai – krzyżówka Mundo Novo i Caturry. Daje duże zbiory i jest popularna w rejonach gdzie silnie wieje, ponieważ jej owoce bardzo dobrze trzymają się gałęzi.

  • Catucai – krzyówka Catuai i odmiany Icatu. Wytrzymała i odporna na różne choroby, w tym tzw. „rdzę kawową”, która jest zmorą rzeszy plantatorów. Dobrze sprawdza się tam, gdzie występują okresowe niedobory wody.

  • Pacas – podobna do Caturry mutacja Bourbona odkryta w Salwadorze w 1949 roku.

  • Pacamara – krzyżówka Pacas oraz Maragogype (tzw. „kawy słoniowatej”). Wywodzi się z Salwadoru. Daje małe plony, ale ziarna są stosunkowo duże.

  • Maragogype – tzw. „kawa słoniowata”. Jest to mutacja odmiany Typica, której krzewy mają ogromne liście, ale dającą raczej niewielkie zbiory. Maragogype jest jednak poszukiwana przez koneserów, ponieważ jej ziarna mają bardzo duże rozmiary (nawet 2,5 cm), zbalansowany smak i naturalną słodycz. W ofercie palarni Single Origin mamy wspaniałą Maragogype z Meksyku.

  • Maragaturra – rzadko spotykana krzyżówka Maragogype i Caturry. Powstała w celu otrzymania szczepu dającego duże ziarna, a także duże zbiory. Nie jest jednak szczególnie popularna.

  • Ethiopian Heirloom (Etiopskie Dziedzictwo) – zbiór odmian pochodzących z Etiopii, z regionów Sidamo, Yirgacheffe i Harrar. Są to kawy rześkie, o rozbudowanym profilu smakowym z nutami cytrusów. Wszystkie te odmiany są prawną własnością rządu Etiopii i nie można ich uprawiać nigdzie poza tym krajem. W ofercie Single Origin jest etiopska Yirgacheffe oraz Sidamo.

  • Charrier – wyjątkowo ciekawa odmiana, odkryta niedawno w Kamerunie. Jest to prawdopodobnie jedyna na świecie odmiana bezkofeinowa (normalnie kawę bezkofeinową otrzymuje się w wyniku procesu dekofeinizacji). Nazwana na cześć profesora Andre Charrier’a, który przez 40 lat zajmował się sektorem rolnictwa kawy z ramienia francuskiego Instytutu Badawczego ds. Rozwoju.

  • SL28 – stworzona w latach ’30 XX wieku przez badaczy pracujących dla rządu Kenii, których zadaniem było stworzenie kawy o wysokiej jakości i dużej wydajności. Zadanie udało się połowicznie, bowiem SL28 jest raczej mało wydajna, ale ma znakomitą jakość. Jest jednocześnie kwasowa i słodka i cieszy się dużą popularnością wśród koneserów.

  • Geisha – rosnąca głównie w regionie Boquete w Panamie odmiana o bardzo wysokiej jakości i ogromnie rozbudowanym profilu smakowym, z nutami owoców tropikalnych, cytrusów, śliwek i czekolady. Najlepiej ocenianie kawy tej odmiany dochodzą do ceny nawet 400 $ za 1 kg (surowych ziaren).

Jak widać odmian arabiki jest dość sporo (a wymieniłem może 10%).  Decydującym czynnikiem przy wyborze przez farmera odmiany do posadzenia jest obecnie odporność na choroby, zwłaszcza na tzw. „rdzę kawową” (jest to grzyb Hemileia Vastatrix, który niszczy liście kawowca), która jest potężnym problemem. Inne czynniki to wielkość zbiorów oraz ich jakość (w ogólnym rozumieniu to czy kawa dobrze smakuje), odporność na szkodniki (niektóre odmiany cieszą się większą, a inne mniejszą popularnością wśród wszelakiego robactwa), a także szybkość dojrzewania.